راههای نوین در ارتباطات

  راههای نوین در ارتباطات

نظریات مکتب شیکاگو

لاسول ، لازارسفلد ، مرتون و لوین

از جمله نظریات اندیشمندان مکتب شیکاگو می توان به نظریات لوین، لاسول و لازارسفلد اشاره نمود. البته در بسیاری از پژوهش های لازارسفلد ، وی با مرتون همراه بوده است و بنابراین اندیشه مرتون نیز در این بخش آورده می شود.

لاسول (1978-1902) همه چیز را در جریان محتوای پیام متمرکز می ساخت. وی در اثرش «ساخت و کارکرد ارتباط در جامعه» به ساخت پذیری ارتباطات و حتی تشابه جامعه انسانی از این دیدگاه با دیگر موجودات اشاره دارد. به زعم لاسول وسایل ارتباط جمعی مجموعه ای به هم پیوسته تشکیل می دهند و با هم تنسیق می شوند. این مجموعه با نام الگوی لاسول معروف است و شامل پنج عنصر:

چه کسی،

چه می گوید ،

از کدام مجرا ،

با چه کسی ،

با کدام نتیجه  ، می باشد.

به نظر لاسول با توجه به عناصر تشکیل دهنده ارتباطات، می توان ساخت یابی آنان را پیش بینی کرده، تحقق پذیر ساخت. از ترکیب غایی عناصر ارتباط ، مجموعه ای حاوی دو نوع ساخت شامل زیرساخت ها و روساخت ها فراهم می آید.

زیر ساخت ها Infrastructures یا ابزار تکنولوژیک ارتباط ، مجموعه ای به هم پیوسته و متشکل هستند که با نیرویی همساز عمل کرده و در جامعه انسانی اثراتی ویژه بر جای می گذارند. رو ساخت ها Superstructures یا عناصر غیر تکنولوژیک حاوی سازمان ها ، مقررات و اندیشه ها و افکار مرتبط با ارتباطات است که در رابطه ای تعاملی با زیر ساخت قرار دارد. بدین ترتیب از نظر لاسول هر دو نوع ساخت (زیر ساخت ها و رو ساخت ها) در تأثیر از یکدیگر هستند.

---

 

لاسول در زمینه کارکرد های ارتباطات اجتماعی در مقاله معروف خود «ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه  Structure and function of communication » سه دسته کارکرد شامل؛ نظارت، همبستگی و  جامعه پذیری بر می شمارد . به نظر لاسول در صورتی که انسان قابلیت درک بیشتر ارتباطات انسانی و جامعه انسانی را دارا باشد ، متوجه می شود که کارکرد ها معمولاً با گذشت زمان و مکان تغییر نمی کنند، اما دارای تفاوت های بسیار کوچک، ظریف و حتی ضروری هستند. لاسول عقیده دارد که در بررسی جامعه جهانی و فرایند ارتباط به سه نوع متخصص بر می خوریم:

۱- گروهی از متخصصین که به بررسی محیط سیاسی پیرامون و دولت به عنوان یک کل می پردازد.

۲- گروهی که به تنظیم پاسخ دولت به محیط می اندیشند. نویسندگان و گویندگان وسایل ارتباطی پاسخ درونی را تنظیم و تصدیق می کنند.

۳- گروهی که الگوهای پاسخ را از پیران به جوانان منتقل می سازند . مربیان و والدین مسئول انتقال میراث اجتماعی (به نسل جوان) هستند.

به عقیده لاسول تمام این گروه ها باید در یک مجموعه متشکل قرار گیرند تا شناخت و پاسخ هماهنگ شوند. کل جامعه پیامی متشکل و همگن یابد و به طور کلی رابطه انسانها در خلال زمان نیز صورتی متفرق، ناهماهنگ و تجزی یافته نداشته باشد. این امر را «ساخت ارتباطی» می خوانیم. 

شرام معتقد است لاسول کمک های زیادی در فرآیند اندیشه پردازی در مطالعات ارتباطی داشته است که می توان در سه بخش طبقه بندی کرد:

 - ارائه روش پژوهشی تاجایی که می توان وی راازحیثی پایه گذار واقعی پژوهش های ارتباطی د انست.

- ارائه نگاهی ژرف به تبلیغات* وی می گفت تبلیغات «نظارت بر عقاید» توسط نمادهای ارزشمند است... و این مانند داستان ها، شایعات، گزارش ها ، تصاویر و دیگر اشکال مختلف « ارتباطات اجتماعی communication Social » است. به باور لاسول کارکردهای این اشکال توسط اشارات و توهم سریع به قدرت منتهی می شود.

- سومین خدمت لاسول به حوزة مطالعات ارتباطی این بود که نقش سیاسی ارتباطات را فراتر از آنچه که اعمالی چون امتناع و مبارزات انتخاباتی نشان می دادند، آشکار ساخت. 

اندیشه دیگری که در این بخش بررسی می گردد اندیشه لازارسفلد به همراه مرتون است .  لازارسفلد    (1976-1901) را شاید نتوان نظریه پردازی بزرگ دانست اما تاثیر گذاری برجسته ای در این زمینه داشته است. پژوهش های وی خلاقیت عجیبی داشته است. وی درحوزه پژوهش بازار یا بازار پژوهی بسیار برجسته بوده است. آثار به جای مانده از او پژوهش های وی و نیز  کارهای مشترک وی با دانشجویانش می باشد. لازارسفلد به همراه مرتون در زمره اولین دانشمندانی بودند که نظریه تأثیر گذاری بی حد و حصر رسانه ای را مورد تردید قرار دادند. از دید آنان اثر گذاری رسانه ها، در صورتی که ساختار محیط کلان و یا افواه مناسب و موافق پیام رسانه ای نباشد، با تنگنا روبرو خواهد بود .

لازارسفلد و مرتون بر این عقیده اند که برای اثر بخشی رسانه سه شرط :

- انحصاری کردن

- جهت دهی به ارزشها و اجتناب از تغییر ارزشهای اساسی

- ارتباط چهره به چهره تکمیلی  ،  لازم است. این دانشمندان با بررسی مقایسه ای تبلیغات در زمینه مصرف و تبلیغات سیاسی نتیجه می گیرند که گر چه رسانه های جمعی در سمت دادن نگرش های اساسی اثر بخش بوده اند، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد به تنهایی موجب تغییر نگرش شده باشند. لازم به ذکر است چنانچه پیام ارتباطی حاوی نکاتی باشد که در محیط پیرامون قابل جذب نباشد، یا با امکانات عملی محیط سازگار نباشد و یا آنکه با عقاید و ارزش های رایج محیط پیرامون تنافر داشته باشد، ممکن است فرد در آغاز تحت تأثیر پیام قرار گیرد، لیکن به زودی و بعد از خارج شدن از اثرات خلسه ناشی از پیام جذاب وسیله ارتباطی، دچار تحیر و سرگردانی می شود .

کورت لوین (1947-1989) نظریه پرداز دیگر مکتب شیکاگو و از تاثیر گذاران بر بحث ارتباط جمعی کارکرد نظریه را توصیف آن چیزی که می دانیم و نیز  مسیر اصلی جهت کسب معرفت جدید می دانست. وی نظریه میدانی field theory را به عنوان پایه ای مطلوب برای مفهوم «فضای زندگی» و تحلیلی«مکان شناسی» از جنبه منطق روانی به بهترین وجه ارائه نمود. مفهوم اصلی که لوین بر اساس آن سعی در «انسانی کردنHumanize» نظریه میدانی داشت ،  فضای زندگی Life Space نامیده می شد. از نظر وی کل محیط روان شناختی یعنی واقعیات، روابط ، نیروها و تجارب انسانی همه در یک زمان معین پدید می آیند و همواره بر هم تأثیر می گذارند. این عوامل شامل نیازها ، اهداف ، تأثیرات ضمیر ناخود آگاه، خاطرات، اعتقادات، رویدادهای سیاسی، اقتصاد و شرایط طبیعی- اجتماعی و هر چیز دیگری است که احتمالأ می تواند بر روی رفتار نیز تأثیر مستقیم داشته باشد. از نظر لوین روابط درون فضای زندگی پدید آوردند یک «نظام System» است و برای تبیین وقایع درون این نظام مفاهیمی چون فیزیک و ریاضی شامل انرژی، تنش، نیاز، جاذبه و بردار همواره کارساز خواهد بود.