داستان‌ها و سفرهای خیالی به ماه پیش از فرود آپولو بر سطح آن

سفرهای خیالی به ماه پیش از فرود آپولو بر سطح آن

منتخب مقاله «بسیاری از سفرهای تخیلی به ماه به زمان های پیش از فرود آپولو بر سطح آن بازمی گردند»

موضوع: تاریخ علم

نوشته تام زیگفرید[1]

11 جولای 2019

از همان ابتدا ماه همدم همیشگی و شبانه بشر بوده است.

قرص تابان ماه همراه با نقاط نورانی بیشمار همچون جانشینی کم فروغ برای خورشید، و البته با شکل و شمایلی نه چندان ثابت، بر فراز آسمان چرخ می زند. به بیانی دیگر ماه به تناوب باریک و پهن می شود تا حدی که روشنایی  نقره فام آن به دشواری قابل تشخیص و سپس ناپیدا می شود، اما به تدریج خود را به صورت ماه کامل بازمی گرداند.

در گذشته با وجود آنکه بعد مسافت ماه امری واضح و بدیهی بود اما پاره ای اوقات به ویژه زمانی که در افق قرار میگرفت به نظر بسیار نزدیک می آمد. اندازه ماه، فازهای ماه و لکه های عجیب آن که شبیه یک صورت است، ماه را به رازی ماندگار برای تمام تمدن های باستان تبدیل کرده بود.

در طول تاریخ و تقریباً در تمام فرهنگ ها ماه جایگاهی پر از شرح و بسط را در میان اساطیر کسب کرده است. سلنه، الهه ماه یونانی ها، لونا یا دیانا الهه ماه رومی ها و چانگ ای[2] الهه ماه چینی ها بود. نزد برخی فرهنگ های دیگر از جمله مردمان اینوئیت قطب شمال، ماه در میان ایزدان قرار داشته است.

می توان ادعا کرد که در میان اجرام آسمانی، این خورشید است که با روشن کردن تاریکی ، ایجاد گرما، و تأمین غذا برای رشد گیاهان لازم جهت زندگی پایدار، تأثیرات چشمگیرتری بر امور مربوط به انسان می گذارد. اما خورشید کار خود را آشکارا و در روشنایی روز انجام داده است. در حالی که ماه اسرارآمیزتر از آن بوده است. نخستین رصدکنندگان آسمان در مورد منبع نور ماه، عناصر تشکیل دهنده و قابل سکونت بودن آن می اندیشیدند. ماه الهام بخش شگفتی ها و حس کنجکاوی بود، بنابر این، نقش آن در الهام بخشی خاستگاه علم نیز به هیچ عنوان کوچک نبوده است.

حتی پس از استیلای علوم مدرن نیز، ماه حضور فرهنگی و اسطوره ای خود را در شعر و ادبیات، آهنگ ها و فیلم ها حفظ کرده است.

جای تعجب نیست که انسان برای مدت های مدید در خیال رفتن به ماه بوده است.
  

• خلاصه کتاب پوشش خبری
• تاکتیک های خبری
• اصول خبرنویسی و خبرنگاری
• روزنامه جمهوری اسلامی: صداوسیما به سبک دوره قاجار خبررسانی می کند
• تعریف مطالعات فرهنگی
• نقد پدیدارشناختی ماکس شلر بر نظام صوری کانت
• توماس‌ هابس‌ و نظریه‌ی «جنگ همه علیه همه»
• آخرین مصاحبه‌ی پدر علم روابط عمومی و تعریف آن
• چطور پدر علم روابط عمومی، زندگی یک ملت را نابود کرد؟
• آشنایی با اردوارد برنیز، پدرآمریکایی روابط عمومی و پروپاگاندا

در میان نخستین رویاپردازان سفر به ماه می توان به لوثین[3] که یک طنزپرداز سوری بود و تقریبا 120 سال پس از میلاد در ساموسات[4] به دنیا آمده بود، اشاره کرد. اثر او به نام Vera Historia ( به معنای یک داستان واقعی، «واقعی» قسمت طنز آن است) یک سفر دریایی را حکایت می کند که در آن اشتباهی روی می دهد و یک گرداب دریایی قایق لوثین را به آسمان می برد (و پس از هفت روز پرواز) آن را بر سطح ماه فرود می آورد. لوثین و همراهانش در ماه با تنوعی از اشکال بسیار بزرگ و عجیب حیات مواجه می شوند، شبیه آن هایی که انتظار دارید در جنگل ممنوعه خارج از زمین های هاگوارتز[5]  پیدا کنید (به عنوان مثال، یک کک که بزرگی آن دوازده برابر یک فیل است).

با توجه به آن مقدار از اطلاعات که در دست است، داستان «واقعی» لوثین نخستین اثر واقعی در ژانر علمی تخیلی است. اما برخی از کارشناسان آثار علمی تخیلی این افتخار را برای ستاره شناس برجسته، یوهانس کپلر[6]، که اثرش به نام سومنیوم[7] (رویا) در سال 1634 و چهار سال پس از مرگش به چاپ رسید، محفوظ نگاه داشته اند. تخیل کپلر این نبود که شخصاً به ماه پرواز کند، بلکه رویایی را به نگارش درآورد که در آن یک عفریت ساکنین ماه را برای یک پسر ایسلندی و مادرش که یک جادوگر است (این موضوع ارتباطی با هاگوارتز ندارد)، توصیف می کند.

پس از داستان سومنیوم کپلر، سفر به ماه به جاذبه محبوبی در میان نویسندگان مختلف از جمله سیرانو دو برژراک[8] و دانیل دفو[9]، تبدیل شد. به عنوان نمونه، در سال 1638، فرانسیس گادوین[10]، مورخ و نویسنده انگلیسی رمان کوتاهی به نام مردی در ماه را منتشر کرد که ماجراهای یک اسپانیایی به نام دومینگو گونزالس[11] را بازگو می کند. در این داستان گونزالس موفق می  شود تا دسته ای از قوهای مهاجر را آموزش دهد و افساری به آن ها ببندد تا او را در داخل «موتوری» که اختراع کرده بود به پرواز درآورند. اما موضوعی که گونزالس از آن آگاه نبود مهاجرت منظم این قوها به کره ماه بود. در سفری دوازده روزه ای که او توصیف می کند، قوها او را به سطح ماه می رسانند و او شاهد دور شدن زمین از نظر است. گونزالس در آن جا با یک آرمانشهر ماهی مواجه می شود که ساکنین آن به شکلی غیرعادی بلند قد هستند و در این جامعه هیچگونه بیماری، جرم و بزهکاری و نیاز به وکیل وجود ندارد.

تقریباً در همین زمان یک فیلسوف و کشیش انگلیسی دیگر به نام جان ویلکینز[12] اثری با عنوان گفتمانی در باب یک دنیای جدید و سیاره ای دیگر را به نگارش درآورد که بحثی کاملاً علمی در مورد ماه و امکان سفر به آن است. ویلکینز تمام پرسش های علمی در مورد ماه و امکان سکونت در آن را تجزیه و تحلیل نمود و با جدیت دورنمای سفر به ماه را مورد بررسی قرار داد. او نوشت: این امکان برای برخی از آیندگان ما وجود دارد که راه ترابری به این دنیای دیگر را کشف کنند».

ویلکینز استدلال کرد که هوای میان زمین و ماه آنچنان که برخی تصور می کردند نباید بسیار سرد و رقیق باشد و دیگر این که فناوری های آینده به انسان اجازه خواهند تا به ارتفاعی بالاتر از محدودۀ جاذبۀ زمین دست یابد. (فقدان جاذبه وجود مزیت مضاعفی را ارائه می نمود مبنی بر این  که در طول سفر احتیاجی به مصرف انرژی و در نتیجه نیازی به غذا هم وجود نخواهد داشت).

ویلکینز می اندیشید که شاید انسان بتواند با وصل نمودن بال به خود و شاید هم سوار شدن بر پشت یک پرنده بزرگ موفق به پرواز شود. ویلکینز طرح سومی هم پیشنهاد کرد تا در صورتی که معلوم می شد هیچ یک از این دو طرح عملی نیستند، استفاده شود: «اینجانب جداً و طبق دلایل معتبر امکان ساخت یک ارابۀ پرنده را تصریح می نمایم. ارابه ای که یک مرد بتواند در آن بنشیند و بتواند آن  را به گونه ای به حرکت درآورد که او را در هوا جابجا کند». علاوه بر این، ویلکینز برای مخترع چنین ارابه ای شهرت و ثروت نیز پیش بینی نمود: «تکمیل چنین اختراعی، کاربردی ممتاز خواهد داشت که نه تنها برای به شهرت رساندن یک فرد، بلکه عصری که در آن زندگی می کند نیز کفایت خواهد کرد. به این خاطر که علاوه بر اکتشافات عجیبی که ممکن است در آن دنیای دیگر موجب شود، می تواند فواید غیرقابل تصوری برای نوع سفر داشته باشد؛ مافوق هر وسیلۀ حمل و نقلی که هم اکنون استفاده می  شود».

برای گادوین و ویلکینز پرواز به ماه امکانپذیر به نظر می رسید، به این دلیل که در آن روزگار هیچ کس نمی دانست که خلأ فضا بخش فوقانی جو زمین را از سطح ماه جدا می کند. اما بعدها و در قرن 17 میلادی بود که آزمایش ها واقعیت های مربوط به خلأ را اثبات و قوانین اسحاق نیوتن نیز موانع مکانیکی و جاذبه ای را مشخص کردند و به همین خاطر بود که رویای سفر به ماه با احتمال زیادی دست نیافتنی به نظر رسید.

اما رویاپردازان همچنان به رویاپردازی ادامه دادند. در سال 1827 میلای شخصی به نام جوزف آترلی[13] (نام مستعار جرج تاکر[14]، که یک استاد دانشگاه ویرجینیا و زمانی نماینده کنگره ایالات متحده بود) داستانی نوشت با عنوان سفری به ماه. در این داستان آترلی با یک سفینه از جنس مس و با نیروی حاصل از «لوناریوم[15]» که یک فلز ضد جاذبه است (این فلز توسط زمین دفع و توسط ماه جذب می شود) و در کشور برمه کشف شده است، به ماه سفر می کند. پس از آن و در قرن نوزدهم ژول ورن[16] داستان معروف تر از زمین تا کره ماه[17] را نوشت که در آن نیروی محرکه کپسول فضایی توسط یک توپ بسیار قوی تأمین می شود.

ماه در تمام مدتی که ترانه سرایان و داستان نویسان را مسحور خود نموده بود، منبع الهام بخش مشابهی نیز برای دانشمندان محسوب می شد. چرخه گام های ماه و اهمیت آن در ابداع تقویم های دقیق، مظهر اصلی علوم باستان و قرون وسطی محسوب می  شد، همچنانکه نقش کره ماه در ایجاد خسوف و کسوف نیز عنصری اساسی در پیشرفت علم نجوم به شمار می رفت. طبیعتاً، اسحاق نیوتن با فهم این موضوع که ماه هم مانند یک سیب در حال افتادن است و به وسیله جاذبه هدایت می شود (صرفاً در مورد ماه قضیه به این صورت است که بجای افتادن  به روی زمین در حال افتادن به گرد آن است) به واقع علم را مدرن ساخت. البته، با وجود آنکه فیزیک نیوتنی نشان می داد که غلبه بر جاذبۀ زمین و پرواز به ماه تا چه حد می تواند دشوار باشد، اما همزمان الزامات مکانیکی برای انجام چنین کاری را با دقت مشخص می کرد. فناوری راکت برای تأمین الزامات مذکور در قرن بیستم توسعه یافت و موجب ساخت راکت چند مرحله ای زحل پنج[18] در نیم قرن پیش شد که فضانوردان آپولو[19] به نام های نیل آرمسترانگ[20]، باز آلدرین[21] و مایکل کالینز[22] را به مسیرشان به سمت ماه پرتاب کرد.

شاید موفقیت در محقق ساختن رویای جان اف کندی در فرود آوردن یک انسان بر سطح ماه و بازگرداندن سالم او به زمین به میزان بسیار قابل توجهی نشاندهندۀ ادغام اسطوره و عقل و ادغام علوم مربوط به ماه و پیوندهای فرهنگی مربوط به آن باشد. گام کوچک آرمسترانگ ضرورت وحدت نوع بشر به عنوان یک اجتماع واحد در جهان هستی را یادآوری نمود؛ ماه نمادی است برای مجموع مشترکاتی که تک تک اعضاء نژاد بشر از آن بهره مند است. پس از بیستم جولای 1960 آنچه که ژول ورن در صفحات آغازین از زمین تا ماه نوشته بود بیشتر به واقعیت تبدیل شد. آنجا که ایمپی باربیکین[23] چنین سفری را به اعضاء باشگاه خود پیشنهاد می دهد: «همکاران شجاع من، در میان شما هیچ کس نیست که ماه را ندیده باشد یا دست کم صحبتی در مورد آن نشنیده باشد».

منبع: sciencenews

ترجمه: آکادمی باغ کتاب تهران

 

[1] TOM SIEGFRIED

[2] Chang’e

[3]  Lucian

[4] Samosata,

[5] Hogwarts

[6] Johannes Kepler

[7] Somnium

[8] Cyrano de Bergerac

[9] Daniel Defoe

[10] Francis Godwin

[11] Domingo Gonsales

[12] John Wilkins

[13] Joseph Atterley

[14] George Tucker

[15] lunarium

[16] Jules Verne

[17] این اثر در فارسی به نام سفر به ماه معروف است.

[18] Saturn V

[19] Apollo

[20] Neil Armstrong

[21] Buzz Aldrin

[22] Michael Collins

[23] Impey Barbicane