روش تحقیق در علوم اجتماعی؛ ریمون کیوی، لوک وان کامپنهود

روش تحقیق در علوم اجتماعی
ریمون کیوی، لوک وان کامپنهود
ترجمه: دکتر عبدالحسین نیک گهر
مرحله پنجم:
 مشاهده
صفحه 185 تا 207
 
ص 185

از سیزده نقشی که در پرسش اول پیشنهاد شده است، شش تای اول با و مدیریت تحکم آمیز مناظر است، و هفت تای دوم بیشتر با سبک مدیریت مشارکتی، درجه احساس سهولت یا دشواری در ایفای آنها به منزله شاخص توانایی اداره روابط انسانی ملاحظه شده است.

 در مرحله بعدی نشان خواهیم داد چگونه شاخص کلی index/ indice اندازه گیری این توانایی را محاسبه کنیم. بار دیگر خاطر نشان می کنیم در وقت جمله بندی پرسش ها و تدوین پرسشنامه است که محقق باید پیش بینی کند چه استفاده ای از پاسخ ها خواهد کرد و در نتیجه پاسخ چه صورتی باید داشته باشد تا اطلاعات حاصل از آن در مرحله تحلیل داده ها، قابل پردازش باشد.

مؤلفه ۴: یگانگی با هنجارها و رعایت قواعد بازی

 برای همکاری کردن در جهت تحقق هدف ها، داشتن منابع مفید و به رسمیت شناخته شده ( مؤلفه های ۱ تا ۳) کافی نیست، بلکه باید بتوان آنها را مطابق هنجارها و قواعد مستقر برای تأمین انتظام فعالیت ها و تحقق هدف ها به کار گرفت. البته، رعایت پارهای از مقررات یا همنوایی با انتظارات مدیریت می توانند به عنوان شاخص در نظر گرفته شوند. اما از این راه، تعیین شاخص ها کاری بس دشوار و پیچیده خواهد بود. راه عملی تر دیگر و به مراتب ساده تر و پوشیده تر، راهی است که در زیر شرح می دهیم.

در هر همکاری قواعدی وجود دارد که صریح تر و دقیق تر از بقیه هستند. در برابر چنین وضعیتی هریک از طرف های همکاری بر حسب اهمیتی که برای کار قایل است می تواند موضعی بین دو حد نهایی اختیار کند: یا رعایت خشک و خالی قواعد را در پیش گرفته و به حداقل همکاری اکتفا کند؛ یا این که از حدود مقرر فرا گذشته و حداکثر همکاری را برای نیل به اهداف بنگاه به عمل آورد. در جریان بررسی مقدماتی، کارکنان عالی رتبه و اعضای مدیریت بنگاه بارها به این گرایش حداکثر به عنوان وسیله تفکیک کادرهای «واقعی» از سایرین اشاره کرده بودند. علاوه بر این، آنان ساعت اضافه کاری بدون دستمزد و روزهای مرخصی سپری شده در کارخانه را نشانه های بارزی از تعلق خاطر

  

 

۱۸۶


به بنگاه ملاحظه می کردند. در نتیجه، این اطلاعات به دست آمده ای مقدماتی به عنوان شاخص های یگانگی با هنجارهای بنگاه در نظر گرید

آنهایی که از همه روزهای مرخصی شان استفاده می کردند و هیچ ساعاتی را علاوه بر ساعات مقرر به بنگاه اختصاص می دادند به عنوان « حداقلی ها » طبقه بندی شده بودند. بقیه به عنوان « حداکثری ها » به نسبت ساعات اضافی و روزهای مرخصی که بنگاه اختصاص داده بودند، بر روی مقیاسی که از حداقلی ترین تا حداکثری ترین افراد مرتب شده بود، طبقه بندی شدند. چون روزهای مرخصی را به آسانی می توان محاسبه کرد، ما پرسش مستقیم طرح کردیم. برعکس، چون محاسبه ساعات اضافی تخصص یافته به بنگاه دشوارتر بود، از پرسش های غیر مستقیم که ایستار کادر را نسبت به آن میسنجید، استفاده کردیم. می دانیم که ایستار همیشه با رفتار واقعی متناظر نیست، اما ما این انتخاب را کردیم، چون هدف های دیگری را در تحقیق دنبال می کردیم.

در زیر پرسش ها ارائه شده اند، استخراج پاسخ ها در مرحله بعدی، وقتی که مسئله سنجش و دسته بندی داده ها مطرح می شود، شرح داده خواهد شد.

نخستین سری پرسش ها درباره عقاید است و از پاسخگویان خواسته می شود عددی را که بهتر با عقیده شان سازگار است با کشیدن دایره ای به دور آن مشخص کنند.

1.      یعنی: «کاملا موافقم »؛

 
2.       یعنی: « موافقم »؛


3.       یعنی: « نمی دانم »؛
 
4.      یعنی: « مخالفم »؛

5.      یعنی: «کاملا مخالفم »

- جزو کادر بودن معنایش چند ساعت اضافه کاری رایگان هم است. - برای یک کادر ساعت اضافه کاری رایگان یعنی تن به استثمار دادن. - برای یک کادر چند ساعت اضافه کار کردن جزو مسئولیتش است. - در این کارخانه، کادرها، دیر یا زود، همیشه ثمرات ساعات اضافه کاریشان را دریافت می کنند

 

187

 

آیا سال گذشته از همه روزهای مرخصی استحقاقی تان استفاده کرده اید؟ بله نه ۱۱۷ - تا پایان سال گذشته چند روز از مرخصی استحقاقی تان استفاده نشده

 

مانده است ( به درصد) ۱۱۸ - آیا امسال از مرخصی مانده از سال قبل استفاده کرده اید؟ چند روز؟

 

۱۱۹ ۔ اگر بلی، چند روز استفاده نشده مانده است؟ و ۱۲۰- آیا تا حالا حساب کرده اید که سال گذشته به طور متوسط هفته ای چند ساعت به فعالیت های شغلی تان اختصاص داده اید؟ اما ما انجام داده اید؟

 

بله نه اگر نه، مستقیما به پرسش م ۱۲۵ رجوع کنید. م ۱۲۱ - اگر بلی چند ساعت در هفته به فعالیت های شغلی تان اختصاص می دهید؟

 

- در دفتر

 

د. ساعت / هفته .. ساعت / هفته

 

... ساعت / هفته م ۱۲۴ - از زمان این محاسبه، وظایف کارتان تغییر کرده است؟

 

بله نه اگر بله، به پرسش بعدی (م ۱۲۵) هم پاسخ دهید. ام ۱۲۵ - با در نظر گرفتن چهار هفته اخیر، در حال حاضر چند ساعت در هفته به فعالیت شغلی تان اختصاص می دهید: متوسط در هفته - در دفتر کار

 

... ساعت / هفته - در خانه تان

 

... ساعت / هفته ایا این چهار هفته اخیر جزو دوره فعالیت عادی در بخش شماست؟ بله نه

 

- در خانه جمعة

 

م ۱۲۳ -

 

و ۱۲۶ -

 

... ساعت / هفته

 

سری دوم پرسش ها به رفتارهای عینی مربوط اند.

 

 ملاحظات: کدهای (م ۱۱۶ و غیره ) مقابل پرسش ها، کدهای شاخص های متفاوت هستند

 

که معمولا متغیر نامیده می شوند. این کدها به منظور تسهیل کار کدگذاری و تحلیل داده ها پیشاپیش در پرسشنامه درج می شود.

 

188

 

مؤلفه ۵: همگرایی هدف های غایی شخصی و ارزش های بنگاه

 

 شاخص های این مؤلفه باید آشکار کند که:

 

کنشگر چه معنایی به کار خود می دهد، چقدر به آن علاقه مند است و تا چه میزان آن را مایه شکوفایی خودش می داند؛

 

 - تا چه میزان معنایی که هرکس به کارش می دهد با ارزش های خاص بنگاه، یعنی به ارزش هایی که معمولا گفته می شود سازنده روحیه بنگاهی هستند، متناظر است.

 

به عنوان مثال، در بررسی که صورت گرفته بود معلوم شد که در یک از بنگاه های مطالعه شده، روحیه بنگاهی حاکم با ایده های زیر پیوند داشت: « شما جزو کادر بنگاهی هستید که به رغم بحران اقتصادی خوب کار می کند. محصول شما مرغوب است. اما هیچ چیز برای همیشه تثبیت نشده است. رقابت مواظب اوضاع است. هنوز خیلی چیزها مانده که باید بهتر شود و هزینه ها را پایین آورد. ما جزو بهترین ها هستیم و باید همچنان جزو بهترین ها بمانیم». در این بنگاه، تخصص چند منظوره، تحرک و ابتکار در خدمت کیفیت و کارآیی از صفات فوق العاده با ارزش بودند.

 

پرسش هایی که از یک طرف اطلاعات مربوط به روحیه بنگاهی و از طرف دیگر، اطلاعات مربوط به معانی را که کنشگر اجتماعی به کار خود می دهد فراهم آوردند، عبارت بودند از:

 

- مدیریت از کادرهایش چه صفاتی را انتظار دارد؟ (لطفا آنها را به ترتیب اهمیت با شروع از مهمترین شان ذکر کنید).

 

 سه صفتی که به نظر شما مدیریت بیشترین اهمیت را برایشان قابل است کدامند؟

 

- صفات عمده ای که یک کادر از کادر دیگر انتظار دارد کدامند؟

 

- صفات عمده ای که شما شخصا بیشترین اهمیت را برایشان قایلید کدامند؟

 

از خلال صفات مورد انتظار مدیریت، آنچه در بنگاه ارزشمند - کشف خواهد شد. از خلال صفات مورد انتظار کادرها از یکدیگر و هر یک شخصا آنچه در نظر کادرها ارزشمند است کشف خواهد شد. با

 

۱۸۹

 

مقایسه آنها با یکدیگر درجه مطابقت میان ارزش های بنگاه و ارزش هایی که کادرها، خواه جمعی، خواه انفرادی مهم دانسته اند، ارزیابی خواهد شد.

 

پرسش هایی که اینجا مطرح شده اند «باز هستند. البته می شد از پرسش های بسته یا از پرسش های نیمه باز ( یا نیمه بسته ) استفاده کرد، اما در این صورت لازم است که در میان پاسخ های احتمالی، اطمینان حاصل کرد که همه صفاتی که در بنگاه مؤثرند در نظر گرفته شده باشند. برای بحث بیشتر درباره مزایا و معایب پرسش های بسته، باز یا نیمه باز به کتاب های تخصصی مراجعه کنید.

 

* برای استفاده بیشتر خوانندگان کتاب، مترجم توضیحات زیر را درباره پرسش های باز، نیمه باز و بسته از منابع دیگر، مخصوصا از دو کتاب زیر اقتباس کرده و افزوده است.

 

Theodore (CAPLOW, L'enquete sociologique, Armand Colin, Paris, 1968. Claude JAVEAU, L'enquête par questionnaire, Manuel à l'usage du praticien, Editions de l'Institut de Sociologie, Université Libre de Bruxelle, Bruxelle, 1971

 

ادر پرسش باز از پاسخگویان استدعا می شود که با انشای شخصی شان به تمامی بانه پرسش های باز و نیمه باز قسمتی از پرسش ها پاسخ دهند. برای آن که پاسخ ها رضایت بخش باشند، لازم است که پاسخگویان تحصیل کرده باشند، با درونمایه تحقیق آشنا باشند، و نسبت به موضوع تحقیق اگر ذینفع نیستند

 

190

 

٣. با تنظیم چراغ های راهنمایی، ۴. با توسعه وسایل حمل و نقل عمومی، ۵. با توزیع متناسب مراکز خرید و ادارات دولتی در سطح شهر، ۶. با تشدید جریمه های تخلف رانندگی ۷. با آموزش دادن به رانندگان، - راه های دیگری که به نظر شما می رسند کدامند؟ و ...

 

خصوصیات پرسش های باز و نیمه باز ١. اگر خوب تدوین شده باشند، اطلاعات مفیدی در زمینه های گوناگون فراهم می آورند. ۲. در مسائل پیچیده مثل شناخت ایستارها و عقاید، استفاده از پرسش های باز ضروری است. ٣. در مواردی که پیش بینی همه حالات پاسخ های احتمالی ممکن نیست استفاده از پرسش های باز یا نیمه باز ضروری است. ۴. تدوین پرسش های باز مستلزم دقت و مهارت زیاد است تا هیچ گونه معنای مخالف به ذهن پاسخگو القا نکند، به عبارت دیگر فهم معنایش برای همه پاسخگویان یکسان باشد. ۵. استخراج پرسش های باز نسبتا دشوار است و نیازمند شناخت قواعد «تحلیل» در طبقه بندی پاسخ ها است. ۶. در پرسش های نیمه باز امکان دارد پاسخگو به جای یک حالت، چند حالت پیشنهادی را علامت گذاری کند؛ این مسئله باید در کدگذاری و استخراج پاسخها مد نظر باشد.

 

پرسش های بسته در پرسش های بسته از پاسخگو خواسته می شود به جای انشای پاسخ، تنها یک علامت (x) در مقابل یکی از پاسخ های پیش بینی شده بگذارد. معمولا در پرسش های بسته پس از پیشنهاد پاسخ * احتمالی از پاسخگو خواسته می شود ملاحظات شخصی اش را نیز در صورت تمایل ذکر نماید. حالت پرسش شکل نیمه بسته ( یا نیمه باز ) به خود می گیرد. پرسش های بسته به محقق امکان مو روابط متغیرهایی را که از قبل شناسایی کرده است مطالعه کند، اما نه متغیرهای تازه ای رو می روابط علمی تازه ای. پرسش بسته اگر خوب طرح شود تقریبا مشکل امتناع از پاسخو می کند. نمونه پرسش های بسته:

 

- آیا روزنامه یا مجله ای به زبان خارجی مطالعه می کنید؟

 

1. مرتبا ( هفته ای یک روزنامه یا مجله )

 

۲. گاهگاهی

 

 ٣. ندرت

 

4. هیچوقت

 

یک پرسش بسته ممکن است زمینه یک پرسش بسته یا باز دیگر باشد مثلا:

 

 

 

 

 

 

 

۱۹۱

 

3ـ2، عملیات سه گانه مشاهده

 

 الف ) ساختن ابزار مشاهده

 

همان طور که دیدیم، نخستین عمل مرحله مشاهده، ساختن ابزاری است که بتواند همه اطلاعات مناسب و ضروری برای آزمودن فرضیه ها را تولید کند. این ابزار عموما ولی نه همیشه، یک پرسشنامه یا یک راهنمای مصاحبه است. در هر دو حالت دیدیم که آماده سازی آنها مستلزم یک بررسی مقدماتی و مکمل مرحله مطالعات اکتشافی است. برای آنکه این ابزار توانایی تولید اطلاعات مناسب را داشته باشد باید در آن پرسش هایی در ارتباط با هریک از شاخص های از پیش تعیین شده گنجانیده شده باشد و جمله بندی این پرسش ها دقیق و خالی از ابهام باشد. اما این دقت چیزی نیست که به ضرب اول تحصیل شود. دومین عمل در فرایند مشاهده، آزمون این ابزار مشاهده است.

 

پرسش ۲۴ - آیا مالک یک اتومبیل شخصی سواری هستید؟

 

- بله

 

پرسش ۲۵ - اگر پاسختان به پرسش ۲۴ مثبت است، آیا اتومبیل تان ساخت داخل است یا خارج؟

 

به ساخت داخل پرسش ۲۶ - اگر پاسختان به پرسش ۲۴ منفی است، آیا گواهینامه رانندگی دارید یا نه؟

 

- ساخت خارج - دارم

 

۔ ندارم

 

خصوصیات پرسش های بسته

 

 ۱. از پرسش های بسته. داده هایی ساده، مستقیم و قابل اعتماد به دست می آید، و فن مناسبی برای بررسی پدیده های «واقعی» است.

 

۲. هر بار که بتوان یک پرسش باز را به چند پرسش بسته مبدل کرد نباید از آن منصرف شد. زیرا استخراج پاسخ های بسته بسیار آسانتر از پاسخ های باز است

 

٣. با تبدیل یک پرسش باز به چند پرسش پسته، مقداری اطلاعات فدای سهولت استخراج و طبقه بندی پاسخ ها می گردد. بنابراین، هرجا که ممکن باشد باید از پرسش های نیمه باز به جای پرسش های بسته استفاده کرد.

 

 

 

۱۹۲

 

ب) آزمون ابزار مشاهده

 

 توقع دقیق بودن ابزار مشاهده بر حسب آن که پرسشنامه باشد یا راهنمای مصاحبه متفاوت است. راهنمای مصاحبه همان طور که از عنوانش پیداست برای هدایت مصاحبه است و هر چقدر هم که ساخت یافته باشد قابل دستکاری است. برعکس، پرسشنامه معمولا در اختیار پاسخگو قرار داده می شود، که آن را بخواند و شخصا پر کند. بنابراین پرسش ها حتما باید روشن و دقیق باشند، یعنی این که همه پاسخگویان آنها را به یک شکل تعبیر و تفسیر کنند.

 

در پرسشنامه ای خطاب به جوانان درباره ورزش، پرسش زیر منظور شده است: «آیا والدین شما ورزش می کنند؟ » بله یا نه. این پرسش ساده و روشن به نظر می رسد اما با این وصف خیلی بد تدوین شده است و به پاسخ های غیر قابل استفاده هدایت می کند. اولا کلمه « والدین » مبهم است. آیا منظور از آن پدر و مادر است، یا یکی از آنان؟ اگر فقط یکی از آنان اهل ورزش باشند چگونه باید پاسخ داد؟ برخی پاسخ خواهند داد «بله» چون اهل ورزش بودن یکی از آنان را کافی می دانند؛ برخی دیگر پاسخ خواهند داد ( نه ) ، چون فکر می کنند منظور پرسش اهل ورزش بودن هر دوی آنان است. در نتیجه برای وضعیتی یکسان ( وقتی که فقط پدر یا فقط مادر اهل ورزش است ) پاسخ های متفاوت دریافت خواهد شد. این پاسخ ها غیرقابل استفاده اند و آن قسمت از تحقیق را که در محور این پرسش می چرخید باید کنار گذاشت.

 

علاوه بر دقیق بودن پرسش ها، پاسخگو باید امکان پاسخ دادن به آنها را داشته باشد، پاسخ را بشناسد، مجبور به پنهان کاری نشود.

 

برای اطمینان خاطر از این که پرسش ها خوب فهمیده شوند و پاسخ ها با اطلاعات خواسته شده متناظر باشند، حتما باید پرسش ها را تست کرد. این عمل آزمون عبارت است از مطرح کردن پرسش ها برای تعداد کمی از افرادی

 

 

 

۱۹۳

 

که جزو جمعیت نمونه انتخاب شده اند. بدین ترتیب مثلا معلوم می شود که یاری از مردم معنای واژه (enthanasie) ( میراندن بیمار لاعلاج برای آن که رنج نکشد) را نمی دانند. همین طور معلوم می شود پرسش هایی که واکنش عاطفی یا عقیدتی بر می انگیزند پاسخ هایشان غیر قابل استفاده است.۱

 

* مسئله تحریف پاسخ ها در پرسشنامه را می توان در پنج مقوله زیر جمع کرد:

 

 یکم - واکنش پرستیژ، پاسخگویان از پیم آن که از عقاید و رفتارشان قضاوت شایسته ای به عمل نیاید

 

غالبا عقاید و رفتاری متفاوت از عقاید و رفتار واقعی شان را اظهار می کنند، مثلا بسیاری از مردان نشریات اختصاصی زنان را مطالعه می کنند، اما اگر مستقیما از آنان پرسیده شود: «آیا نشریات مخصوص بانوان را مطالعه می کنید؟ » خیلی از پاسخگویان از دادن پاسخ صحیح امتناع می کنند راه حلی که بتوان این گونه جبهه گیری ها را کاملا از بین برد، وجود ندارد. باید سعی کرد پرسش ها را طوری طرح کرد که حداقل جبهه گیری را برانگیزد، و در صورت لزوم از « مقیاس ها » که ابزار سنجش غیر مستقیم اند استفاده شود

 

دوم - جبهه گیری در برابر پرسش های خصوصی

 

 اغلب پاسخگویان نگران آنند که مبادا از پاسخ هایسان علیه آنان سوء استفاده شود، لذا از دادن پاسخ به برخی از پرسش ها امتناع می کنند، مثلا از پاسخ دادن به پرسش هایی نظیر: «آیا از مشروبات الکلی استفاده می کنید؟ » ؛ « آیا از ارباب رجوع هدیه ای دریافت می کنید؟ »

 

برای اجتناب از چنین جبهه گیری پاسخگویان، بهتر است خطاب پرسش مستقیما خود پاسخگو نباشد او به پرسش جنبه شخصی و خصوصی داده نشود، مثلا پرسش دوم را به شکل زیر عنوان کرد: به نظر شما رشوه خواری نتیجه فساد اخلاقی است یا نیاز مالی؟

 

.. فساد اخلاقی

 

٢. نیاز مالی ٣. هر دو

 

۴. هیچ یک

 

سوم - پرسش هایی که پاسخ را به پاسخگو القا می کنند

 

امت پرسش ها طوری تدوین شده باشند که نور با پاسخ خاصی را به پاسخگو القا کند، یا این که حظور انتخاب خاصی قرار دهد من: «آیا والدین مسئول تربیت فرزندان خود هستند؟ » بله.

 

«آیا به نظر شما بهتر است حزب الف به قدرت برسد. یا این که کشور در هرج و مرج این پرسش

 

ممکن است پرسش ها طوری او را در محظور انتخاب خا اند؛ با این پرسش «آیا به نقد

 

غرق شود؟ »

 

- حزب الف به قدرت برسا۔

 

کشور در هرج و مرج معلوم است که در این دو

 

و در هرج و مرج غرق گردد.

 

* در این صورت پاسخ ها در کدام ست خواهد بود.

 

 

 

۱۹۴

 

درباره راهنمای مصاحبه مسئله فرق می کند. اینجا طرز اجرای مصاحبه است که اگر نه بیشتر لااقل به اندازه پرسش هایی که در دستورالعمل مصاحبه گنجانیده شده است - باید تمرین شود- ما در اینجا از راهنمای مصاحبه کاملا ساخت یافته که توقعات آن مشابه پرسشنامه است صحبت نخواهیم کرد. وقتی مصاحبه نیمه رهنمودی است، مصاحبه حال و هوای دیگری پیدا می کند.

 

با این وصف باید توجه داشت که یک راهنمای مصاحبه ساخت نیافته (مصاحبه آزادی که فهرست آماده ای از پرسش ها که باید متن و ترتیب آنها دقیقا مراعات گردد و در اختیار مصاحبه کننده نمی گذارد) معنایش این نیست که محقق چیزهایی را از قلم انداخته است یا این که در مرحله ساختن مدل تحلیلی سهل انگاری کرده است؛ بلکه به دلایل گوناگون در ارتباط با هدف های تحقیق، او مصحلت ندانسته است که نوع ساختار مصاحبه اش از خلال پرسش ها آشکار شود.

 

در این نوع مصاحبه هدف این است که مصاحبه شونده با آزادی کامل نظراتش را در باره چند مضمونی که با تعداد اندکی پرسش نسبتا کلی به او القا شده است بیان کند، تا جا برای پاسخ هایی جز آنهایی که محقق توانسته است

 

چهارم - کشش به سوی پاسخ مثبت در واقع این مورد حالتی از تحلیفات نوع پیشین است. اشخاص با رغبت بیشتری پاسخ های مثبت می دهند تا منفی بیشتر موافقت می کنند تا مخالفت. زیرا مخالفت کردن را نوعی ناسازگاری با جمع تلقی می کنند. در چنین مواردی بهتر است به جای پرسش های بسته دو وجهی از پرسش های بسته چند وجهی استفاده شود مثلا، «آیا فکر میکنید شدت عمل با مجرمان باعث کاهش جرم می شود؟ »

 

- بله - به احتمال زیاد - نه چندان - نه، ابدأ

 

پنجم - تحریف های ناشی از حساسیت ( مثبت یا منفی ) نسبت به برخی از شخصیتها، واژه ها و مفاهیم.

 

 در تدوین پرسش ها باید کوشید از ذکر نام اشخاصی که واکنش مثبت یا منفی ایجاد می کنند یا از به کار بردن واژه هایی که باعث ترس نگرانی می شوند خودداری کرد. – مترجم.

 

 

 

۱۹۵

 

صریحا در ساختمان مدل تحلیلی اش پیش بینی کند، باز باشد. بنابراین پرسش هایی که مطرح می شوند از نوع «باز» هستند و نه پاسخ ها را القا کنند و نه روابطی را که ممکن است میانشان وجود داشته باشد.

 

ساختار فرضیه ها و مفاهیم در راهنمای مصاحبه صریحا منعکس نمی شود، اما مصاحبه کننده باید نسبت به آنها حضور ذهن داشته باشد، و مخاطبش را مرتب به اظهار نظر درباره عناصر این ساختار، بدون آشکار کردن آنها، هدایت کند. موفقیت در یک چنین مصاحبه ای البته به ترکیب پرسش ها در راهنمای مصاحبه بستگی دارد، اما به همان اندازه هم حضور ذهن و مهارت مصاحبه کننده در این میان مؤثر است. بنابراین، مصاحبه کننده پیش از اقدام به کار مصاحبه های اصلی باید چنان مصاحبه تمرینی انجام دهد. این تمرین را می توان با ضبط چند مصاحبه و گوش دادن به چگونگی اجرای آنها، انجام داد.

 

 

 

پ) گردآوری داده ها

 

 سومین عمل از مرحله مشاهده گردآوری داده ها است. این عمل عبارت است از استفاده از ابزار مشاهده (پرسشنامه با راهنمای مصاحبه) برای گردآوری عینی اطلاعات تجویز شده از اشخاص یا واحدهای مشاهده که در جمعیت نمونه انتخاب شده اند.

 

مشاهده مستقیم وقتی صورت می گیرد که اطلاعات خواسته شده مستقیما در معرض دید باشد. در این حالت، راهنمای مشاهده تنها به منظور استفاده شخصی مشاهده کننده تنظیم می شود نه برای یک پاسخگوی احتمالی. لذا، در نگارش آن دقایقی که باید مثلا در نگارش پرسشنامه مراعات شود، ضرورت پیدا نمی کند. گردآوری داده های آماری موجود، مدارک کتبی (متون، اعلامیه ها، ...) یا تصویری (عکس ها، آفیشها، ...)، بدون آن که از مقوله مشاهده مستقیم باشند مسائل خاصی دارند که در آخرین مبحث همین مرحله (گردآوری داده های موجود) عنوان خواهد شد.

 

۱۹۶

 

برعکس، مشاهده غیر مستقیم، با استفاده از پرسشنامه با راهنمای ( دستورالعمل ) مصاحبه، باید بر مقاومت طبیعی یا بر بی میلی افراد فایق شود. تدوین یک پرسشنامه یا راهنمای مصاحبه خوب کافی نیست، باید آن را به طرزی به کار برد که در صد کافی پاسخ، برای آن که تحلیل داده ها معتبر باشد، به دست آورد. اشخاص لزوما تمایلی به پاسخگویی ندارند مگر آنکه مزایایی در آن بیابند ( مثلا دست کشیدن از کار برای چند دقیقه گفت و شنود)، یا این که فکر کنند نظراتشان ممکن است در بهبود وضعیتی که برایشان اهمیت دارد، مؤثر باشد. بنابراین، محقق باید مخاطبش را متقاعد کند تا کالایش را بفروشد ». روی همین اصل، ترجیح داده می شود به جای ارسال پستی پرسشنامه برای پاسخگویان، چنانچه هزینه اش خیلی زیاد نباشد، آنها را به پرسشگری مجرب تحویل دهند. نقش پرسشگر این است که در شخص پرسش شونده ایستاری موافق ایجاد کند، او را به دادن پاسخ های صریح و منطبق با واقع ترغیب کرده و سرانجام پرسشنامه ای که صحیح تکمیل شده است عودت دهد. اگر قرار باشد پرسشنامه از طریق پست ارسال شود، باید سعی کرد که شکل ظاهرش بازدارنده نباشد و نامه ای توضیحی، کوتاه و روشن خطاب به پاسخگو ضمیمه آن باشد.

 

پیش از آن که در صفحات آینده به بحث پیرامون چشم انداز سنخهای عمده روش های گردآوری داده ها بپردازیم، جا دارد درباره پیش بینی و پاسخ ها | پافشاری کنیم. پیش بینی آپاسخ ها | عملی از عملیات مشاهده به معنای خاص کلمه نیست، اما محقق باید در جریان ساختن ابزار مشاهده اش اپرسشنامه ا لحظه ای از آن غافل نشود. در مرحله بعدی یعنی تحلیل اطلاعات، داده های مشاهده شده طی عملیات گوناگون آماری پردازش می شود تا به آنها صورتی که در فرضیه های تحقیق پیش بینی شده است داده شود. به همین دلیل جا دارد تأکید شود که انتخاب ابزار مشاهده و گردآوری داده ها باید با مجموعه هدف ها و تدابیر روش شناختی تحقیق هماهنگی داشته باشد.

 

 

 

۱۹۷

 

انتخاب یک روش بررسی پرسشنامه ای در یک جمعیت نمونه چند صدنفری اجازه نمی دهند که پاسخ های فردی را بتوان جداگانه خارج از چارچوب پیش بینی شده محققان تعبیر و تفسیر کرد. بنابراین بهتر این است که از همان آغاز دانست که داده های گردآوری شده در این وضعیت جز به صورت پردازش منحصرا کمی شان و شامل مقایسه پاسخ های طبقه بندی شده و مطالعه همبستگیهاشان )، معنای دیگری ندارد. برعکس، شیوه های دیگری از گردآوری داده ها وجود دارد که امکان هرگونه پردازش کمی را از بین برده و ایجاب می کند از فنون دیگری (مثلا تحلیل محتوا برای تحلیل اطلاعات گردآوری شده استفاده کرد.

 

انتخاب روش های گردآوری اطلاعات تأثیر باز هم مستقیم تری در نتایج کار تحقیق دارد: روش های گردآوری اطلاعات و روش های تحلیل اطلاعات - غالبا مکمل یکدیگرند و باید مجموع به تبع هدفها و فرضیه های تحقیق انتخاب شوند. اگر بررسی های پرسشنامه ای با روش های تحلیل کمی همراهند، بررسی های مصاحبه ای بیشتر با روش های تحلیل محتوا متناظرند که اغلب اما نه لزوما، روش های کیفی اند. خلاصه کلام، محقق باید بر کارش اشراف داشته باشد، و شیوه کار هیچ یک از این مراحل تحقیق را بدون پرسش درباره پیامدهای بعدیش پیش بینی نکند.

 

علاوه بر این اضافه کنیم که پرسش های مندرج در ابزار مشاهده پرسشنامه با راهنمای مصاحبه )، نوع اطلاعاتی را که تحصیل خواهد شد و استفاده ای را که از آنها در وقت تحلیل داده ها به عمل خواهد آمد، تعیین می کند. اگر به عنوان مثال، خواسته باشیم درباره موفقیت تحصیلی دانش آموزان تحقیق کنیم، سه سطح از لحاظ دقت در اطلاعات را می توان مد نظر گرفت: ردی یا قبولی در امتحانات ، رده (نفر اول، دوم، سوم و ...، اخرین ) و درصد نمرات دریافتی نسبت به کل. اطلاعات جمع آوری شده به پرسشی که در ابزار مشاهده درج شده است بستگی خواهد داشت. وقت

 

 

 

198

 

تحلیل داده های کیفی (ردی - قبولی ) به همان صورت داده های ترتیبی (رده) ایا داده های کمی (درصد) پردازش نمی شود. در این مثال، بار دیگر، وابستگی متقابل میان مشاهده و تحلیل داده ها ملاحظه می شود. بنابراین، باید برای هر پاسخ احتمالی پیش بینی کرد: «آیا پرسشی که مطرح می کنم، اطلاعات و درجه دقتی را که در مرحله بعدی ( تحلیل اطلاعات نیاز دارم به من خواهد داد؟ » یا این که «این اطلاعات چه مصرفی خواهد داشت و چگونه می توانم آن را بسنجم و با اطلاعات دیگر مقایسه کنم؟».

 

۴. چشم انداز روش های عمده گردآوری اطلاعات

 

 برای تبیین اصول کلی مشاهده، مثال بررسی پرسشنامه ای را انتخاب کرده ایم که به دلیل خصوصیت دقیق و صریح ساختن و به کار بردنش برای استفاده آموزشی بسیار مناسب است. معهذا، این روش تنها روش نیست. علاوه بر این، این روش فی نفسه نه بهترین است و نه بدتر از روش های دیگر؛ همه چیز به هدف های تحقیق، مدل تحلیلی و خصوصیات میدان تحلیل بستگی دارد. اگر محقق می خواهد محتوای مقاله های مطبوعات را بررسی کند، استفاده از پرسشنامه بی معنا است. چنانچه فرضیه هایش ایجاب می کند که در میدان مشاهده ای محدود ( مثلا در کارخانه) به تحلیلی عمقی بپردازد، استفاده از پرسشنامه نه تنها رضایت بخش نخواهد بود بلکه در اغلب موارد بی فایده و ناموجه است.۱

 

این مرحله مربوط به مشاهده را با معرفی دو شیوه انتقادی برخی از اصول روش گردآوری اطلاعات به پایان خواهیم برد. در این مبحث هدف دوگانه ای را دنبال می کنیم: نخست می خواهیم نشان دهیم که روش های تحقیق اجتماعی

 

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­--------------------------------------------------------------------------------

 

.. یک نمونه از این نوع تحقیق، که کارکرد درونی یک شرکت چند ملیتی را بررسی می کند، در اثر

 

زیر ارائه شده است:

 

M. Pages M. Bonetti, V. de Gaulejace et D. Descendre, Z )Prise de //g/dCO, PUF Paris, 1979

 

199

 

مشاهده ها به استفاده از پرسشنامه محدود نمی شود و روش های دیگری هم وجود | دارند؛ دوم، به کسی که می خواهد در کار تحقیقی ملموسی قدم بگذارد، کمک کر تا روش هایی را که نیاز دارد، با بیشترین دقت ممکن انتخاب کند. در مرحله بعدی، چشم انداز مشابهی درباره روش های تحلیل اطلاعات معرفی خواهد شد.

 

یک روش تحقیق وقتی به درستی شناخته می شود که محقق شخصا آن را | تجربه کرده باشد. بنابراین، پیش از انتخاب یکی از آنها، لازم است که با مشورت، با محققانی که آن را تجربه کرده اند، از مناسبتش با هدف های اختصاصی هر کار تحقیقی و یا فرضیه ها و منابعی که در اختیار است، اطمینان - حاصل کرد. در این معنای خاص، مصاحبه گروهی، بررسی پرسشنامه ای یا تحلیل محتوا از نمونه های روش های تحقیق اجتماعی اند.

 

در چارچوب به کار بستن یک روش، فنون خاصی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد؛ مثلا فنون نمونه گیری. در این حالت، این فنون شیوههای تخصصی در خدمت یک روش کلی ترند و خود به خود غایتی ندارند. به این ترتیب، در روش های تحقیق از علوم معین استفاده می کنند؛ مثلا از ریاضیات، آمار یا مخصوصا از روانشناختی اجتماعی

 

تنها سنخ های عمده روش ها به طوری که در جزئیات سر درگم تشویم، اینجا معرفی خواهند شد، زیرا بررسی سطحی همه روش ها بی فایده خواهد بود. برای تسهیل مقایسه ها، که وجه واقعا مهم کار در اینجا است و ممکن است ناقص و خیلی فشرده به نظر برسد، ما چشم انداز را به معرفی روش های متداول محدود کرده و سعی کرده ایم همه آنها را به یک شیوه و خیلی خلاصه شرح دهیم. معرفی هریک از روش ها شامل مطالب زیر خواهد بود:

 

الف) معرفی کلی روش؛

 

ب) معرفی گونه های اصلی روش؛

 

200

 

پ) شرحی درباره هدف هایی که روشی برای آنها مناسب است؛ ت) شرحی درباره مزایای عمده روش؛ اث) شرحی درباره محدودیت ها و مسائلی که مطرح می کند؛

 

ج) اشاره ای به روش های دیگری که با آنها قرابتی دارد؛

 

 ج) چند کلمه درباره آموزش هایی که محقق برای اجرای این روش نیاز دارد. البته به استثنای آنچه که به آموزش عمومی روش شناختی مربوط می شود؛

 

 ح) در پایان فصل، فهرستی از کتاب های مربوط به هر روش برای استفاده کسانی که خواهان اطلاعات وسیع تری در آن هستند معرفی شده اند. کتاب های عمومی تر روش شناسی در فهرست کتابشناسی پایان کتاب معرفی شده اند. از طرف دیگر چند نمونه از تحقیقاتی که نتایجشان به زبان فرانسه منتشر شده است، در آخر مرحله بعدی معرفی خواهند شد، چرا که در هر تحقیق اختصاصی عموما از چند روش متفاوت استفاده می شود.

 

۴- 1. بررسی پرسشنامه ای

 

 الف ) معرفی

 

 این روش عبارت است از مطرح کردن یک سری پرسش برای مجموعه ای از پاسخگویان، که غالبا معرف یک جمعیت وسیع ترند، درباره وضعیت اجتماعی، شغلی و خانوادگی شان، درباره عقاید و ایستارهایشان راجع به مسائل انسانی، دنیوی و معنوی، درباره انتظاراتشان، سطح معرفت یا آگاهی شان در مورد یک حادثه یا یک مسئله و یا کلا درباره هر نکته ای که اطلاع از آن برای محقق جالب است. بررسی پرسشنامه ای با چشم انداز جامعه شناختی از نظرسنجی ساده عقاید متمایز است. برای آن که در بررسی جامعه شناختی بازبینی فرضیه های نظری و آزمون همبستگی هایی که این فرضیه ها توصیه می کنند مد نظر است. از این لحاظ، این بررسی ها به مراتب سنجیده تر و پایدارتر از نظر سنجی ها هستند. زیاد بودن تعداد پاسخگویان در بیشتر بررسی های پرسشنامه ای و پردازش کمی اطلاعاتی که از پرسشنامه ها استخراج خواهد شد، ایجاب می کند که پاسخ های بیشتر پرسش ها از قبل پیش بینی شود و پاسخگویان پاسخ هایشان را اجبار، از میان پاسخ هایی که صریحا به آنها پیشنهاد شده است انتخاب کنند .

 

 

 

201

 

ب ) گونه ها

 

پرسشنامه وقتی «غیر مستقیم » گفته می شود، که پرسشگر آن را بر مبنای پاسخهایی که پاسخگو می دهد، تکمیل کند. پرسشنامه وقتی « مستقیم» گفته می شود که پاسخگو شخصا آن را تکمیل کند. در این صورت، پرسشنامه را یا پرسشگر به دست شخص پاسخگو داده و در ضمن توضیحات لازم را به او میدهد، یا این که پرسشنامه با پست یا وسیله دیگری برای پاسخگو فرستاده می شود. بدیهی است که این شیوه اخیر خیلی قابل اعتماد نیست و به طور استثنایی در تحقیق اجتماعی از آن استفاده می شود، زیرا پرسش ها غالبا بد تعبیر می شوند و تعداد پاسخ های دریافت شده خیلی کم است.

 

پ) هدف هایی که این روش برای آنها مناسب است

 

 - شناخت یک جمعیت: وضعیت و شیوه های زندگی اش، رفتارهایش، ارزش ها و عقایدش. - تحلیل یک پدیده اجتماعی که تصور می شود بر پایه اطلاعاتی که از افراد جمعیت مورد نظر به دست آید بهتر شناخته می شود. مثال: طلاق یا استفاده از ریز پردازها ( میکرو انفورماتیک ) در تدریس - به طور کلی، در مواردی که لازم است از تعداد زیادی افراد پرسش شود و آنجا که مسئله معرف بودن مطرح باشد.

 

ت ) مزایای عمده روش پرسشنامه

 

امکان تبدیل به کمیت بسیاری از داده ها و سپس تحلیل همبستگی های گوناگون میان آنها.

 

با این روش، توقع گاهی اساسی معرف بودن مجموع پاسخگویان به اسانی تأمین می شود. باید خاطر نشان کرد که این معرف بودن هرگز مطلق نیست و میشه یک فرجه خطا باید در نظر گرفته شود و دیگر این که معرف بودن تنها

 

 

 

202

 

در رابطه با برخی از انواع پرسشها معنا دارد... پرسش هایی که برای کا جمعیت مورد نظر معنا دارند.

 

ث) محدودیت و مسائل

 

 - سنگینی عملیات و بالا بودن هزینه روش. - سطحی بودن پاسخ ها که اجازه تحلیل پاره ای از فرایندها نظیر تحول کار به بهره کشی یا مفاهیم ایدئولوژیکی عمیق را نمی دهد. لذا نتایج بررسی بیشتر به صورت توصیف ساده و بدون عناصر تفهمی نافذ، ارائه می شود. با این وصف، در بیشتر موارد این کمبود کمتر به خود روش بستگی دارد تا به ضعف تئوریک یا روش شناختی کسانی که آن را به کار می برند. - منفردسازی پاسخگویان که مستقل از شبکه های روابط اجتماعی شان ملاحظه می شوند. - آسیب پذیری نسبی قابل اعتماد بودن روش برای آن که روش قابل اعتماد باشد، چندین شرط باید جمع باشد: درستی نمونه انتخاب شده، جمله بندی روشن و بدون ابهام پرسش ها، یکی بودن دنیای مرجع پرسش ها و دنیای مرجع پاسخگو. وجود جو اعتماد وقتی که پرسشنامه تکمیل می شود. شرافتمندی و وجدان شغلی پرسشگران. چنانچه یکی از این شرایط تأمین نباشد قابلیت اعتماد مجموع کار زیر سؤال قرار می گیرد. در عمل، مشکلات عمده عموما از ناحیه پرسشگرانی به بار می آید که اغلب تعلیمات کافی دریافت نکرده اند و انگیزه های لازم برای اجرای این کار دشوار و غالبا دلسردکننده را ندارند.

 

ج) روش مکمل

 

 تحلیل آماری داده ها. داده هایی که از طریق یک بررسی پرسشنامه ای گردآوری می شود که بسیاری از پاسخ های آن پیش کدگذاری شده اند فی نفسه

 

203

 

معنایی ندارد. از آنها نمی توان استفاده کرد مگر در چارچوب پردازش کمی که اجازه می دهد مجموع پاسخهای سنخ های متفاوت اجتماعی را با هم مقایسه ود و همبستگی های میان متغیرها را تحلیل کرد. م

 

بدون پردازش کمی، پاسخ های هر فرد خاص می تواند برای تشکیل عده ای از پاسخ های معنادار به منظور تحلیل عمیق بعدی، بررسی شود.

 

چ) آموزش های لازم

 

 - فنون نمونه گیری. - فنون نگارش، کدگذاری و استخراج پرسش ها و مقیاس های ایستار. - مدیریت شبکه های پرسشگران. - آشنایی با برنامه های انفورماتیک، پردازش و تحلیل دادهها. - آمار توصیفی و تحلیل آماری داده ها

 

در مواردی که تحقیق به صورت گروهی اجرا شده و از خدمات تخصصی کمک گرفته می شود، لزومی ندارد که همه محققان در زمینه های خیلی فنی

 

آموزش ببینند.

 

۲ - ۴. مصاحبه

 

 الف ) معرفی

 

روشهای مصاحبه در صورت های متفاوتش، با به کار گرفتن فرایندهای بنیادی ارتباط و برهم کنشی انسانی متمایز می شود. این فرایندها اگر صحیح به : افتد، به محقق اجازه می دهد که از مصاحبه هایش اطلاعات دقیق و عناصر در غنی به دست آورد. برخلاف بررسی پرسشنامه ای، روش مصاحبه با اس مستقیم میان محقق و مخاطبانش و با مختصر رهنمودی از جانب وی شناخته می شود.

 

بدین ترتیب، مصاحبه جریان مبادله واقعی است که طی آن مخاطب

 

204

 

محقق، دریافت ها و برداشت هایش را از یک رویداد یا از یک وضعیت بیان می کند، تجربیاتش را در میان می گذارد، تفسیرهایش را از مسئله عنوان می کند، در همان حال، محقق با طرح پرسش های باز و با واکنش هایش این بیانات را تسهیل کرده و نمی گذارد که آنها از هدف های تحقیق دور شوند و به مخاطبش اجازه می دهد به مراتب بالاتری از حقیقت یابی نایل شود.

 

اگرچه مصاحبه قبل از هر چیز یک روش گردآوری اطلاعات به معنای کامل کلمه است. مع هذا، ذهن تئوریک محقق باید دایما بیدار باشد به نحوی که مداخلاتش جریان مصاحبه را به عناصر تحلیلی هر چه بارورتر هدایت کند.

 

در مقایسه با مصاحبه اکتشافی، محقق گفتگوهایش را بیشتر در اطراف فرضیه های تحقیقش متمرکز می کند، بدون آن که از بسط گفتگوها در جهت تکمیل و تصحیح آنها غفلت کند. علاوه بر این و این تفاوت اصلی است - محتوای مصاحبه به منظور آزمون فرضیه های تحقیق، موضوع تحلیل محتوای سیستماتیک قرار خواهد گرفت.

 

ب ) گونه ها

 

 مصاحبه نیمه رهنمودی از گونه هایی است که بیشتر از بقیه در تحقیق اجتماعی مصرف دارد. آن را نیمه رهنمودی می گویند چون بیشتر پرسش های آن نه کاملا باز است، نه کاملا بسته و هدایت شده در مسیری معین و دقیق عموما، محقق یک سری پرسش های راهنما و نسبتا باز در اختیار دارد که حتما باید درباره آنها از مصاحبه شونده اطلاعاتی کسب کند. اما او لزوما همه پرسش ها را با همان نظم و ترتیبی که یادداشت کرده است و در همان جمله بندی هایی که پیش بینی کرده است مطرح نمی کند. حتی المقدور سعی خواهد کرد که به مصداق « مستمع صاحب سخن را بر سر کار آورد» عمل کرده و مصاحبه شونده را به سخن گفتن صریح آن طور که دلش می خواهد،

 

 

 

205

 

ترغیب کند. محقق تنها سعی خواهد کرد که رشته کلام از هدف های اصلی احبه نه منحرف شود و نه خیلی دور، و هر بار که لازم باشد با مداخله در جریان گفت و گو مسیر آن را تصحیح می کند و نهایت دقت را به خرج می دهد که تصنعی از مداخله او احساس نشود.

 

مصاحبه متمرکز بیشتر به نام انگلیسی اش focused interview مشهور است و هدف آن بررسی تأثیر یک رویداد یا یک تجربه شخصی امن زلزله بر روی کسانی است که در آن حضور یا مشارکت داشته اند. در این حالت، مصاحبه کننده مثل بررسی پرسشنامه ای، فهرستی از پرسش های از پیش آماده در اختیار ندارد، بلکه آنچه در اختیار دارد فهرستی از نکات دقیق درباره مضمون بررسی است. در جریان مصاحبه او الزاما همین نکات را مطرح خواهد کرد، اما با دستی باز در انتخاب آنها و با اغتنام فرصت از موقعیتی که در جریان مکالمات پیش می آید. در چنین چاچوب انعطاف پذیر او پرسش های زیادی را برای مخاطبش مطرح خواهد کرد.

 

در پاره ای موارد، مثلا در چارچوب تحلیل سرگذشت های زندگی، محققان از روش مصاحبه ای فوق العاده عمیق و مفصل با تعداد کمی مخاطب استفاده می کنند. در این حالت، مصاحبه ها را که خیلی طولانی اند، به چند جلسه تقسیم می کنند.

 

پ) هدف هایی که این روش برای آنها مناسب است

 

ل معنایی که کنشگران به اعمالشان و رویدادهایی که با آنها روبرو

 

، می دهند: نظام ارزش هایشان کدام است؟ نقاط عطف منطقی شان کدام ت؟ وضعیت های تعارض آمیز یا مسالمت آمیز را چگونه تعبیر و تفسیر

 

است

 

می کنند؟ و غیره ...

 

مثل یک مسئله دقیق اجتماعی مثل طلاق )، داده هایش، بازتاب هایش، دهای مربوط به آن، نظام های روابط، کارکرد یک سازمان، و غیره.

 

دی فرایندهای کنش تجربیات یا رویدادهای گذشته.

 

دیدگاه های مربوط

 

 

 

۲۰۶

 

ت ) مزایای عمده روش مصاحبه

 

- عناصر تحلیلی عمیقی که می توان گردآوری کرد. - انعطاف پذیری و رهنمود ضعیف روش مصاحبه اجازه می دهد شهادتها. تعبیر و تفسیرهای مخاطبان را جمع آوری کرده و در عین حال آنان را در بیان مطالب با فکر و زبان خودشان آزاد گذاشت.

 

ث) محدودیت و مسائل

 

 انعطاف پذیری روش ممکن است مایه نگرانی کسانی شود که بدون رهنمودهای فنی دقیق نمی توانند کار کنند. برعکس، عده ای دیگر ممکن است فکر کنند که این انعطاف پذیری به آنها اجازه می دهد که با مخاطبشان هر طور که دلشان می خواهد گفتگو کنند. از طرف دیگر، آموزش نه چندان فنی که این روش نیاز دارد، به محققی که می خواهد آن را به کار ببرد، کمک نمی کند تا میزان صلاحیتش را برای این کار به درستی ارزیابی کند. - برخلاف بررسیهای پرسشنامه ای، اطلاعات و عناصر تفکری که با روش مصاحبه گردآوری می شود، در بادی امر صورت ظاهرش طوری نیست که شیوه تحلیل خاصی را طلب کند. در این روش بیشتر از هر روش دیگر، روشهای گردآوری و تحلیل اطلاعات باید متفقا پیش بینی و طرح ریزی شود. - بالاخره و مهم تر از همه این که، انعطاف پذیری روش ممکن است در مصاحبه شونده این شبهه را ایجاد کند که هر آنچه بی درنگ به ذهنش می رسد بر زبان جاری کند بدون آن که در جهت ربط منطقی پاسخ هایش با پرسش ها کوششی به عمل آورد، و در مصاحبه کننده هم این شبهه را ایجاد کند که باید ابی طرفی کامل را حفظ کرده و در جریان گفتگو هیچگونه مداخله ای نکند. سخنان مصاحبه شونده همیشه به رابطه خاصی که او را با محقق مرتبط میکند بستگی دارد، بنابراین، محقق نمی تواند آنها را، جز در این چشم انداز، به شیوه معتبری تعبیر و تفسیر کند. تحلیل یک مصاحبه باید شامل آشکارسازی

 

 

 

۲۰۷

 

آنچه که پرسش های محقق، رابطه مبادله و چارچوب مصاحبه در پاسخ های مخاطبش القا می کند، باشد. جدا کردن سخنان مخاطب از متن و چارچوبی چنان بارز، بر ساده انگاری معرفت شناختی دلالت خواهد کرد.

 

ج) روش های مکمل

 

 در تحقیق اجتماعی، روش مصاحبه همیشه با یک روش تحلیل محتوا همراه است. در جریان مصاحبه ها هدف این است که حداکثر عناصر اطلاعاتی و عناصر تفکر از سخنان مخاطب بیرون کشیده شود، و این عناصر اطلاعاتی و تفکر، ماده اولیه برای تحلیل محتوای سیستماتیک خواهد بود، که به نوبه خود پاسخگوی توقعات تبیین است.

 

چ) آموزش لازم

 

 - به طور کلی، مهارت بیرون کشیدن حداکثر عناصر اطلاعاتی و تفکر ان مصاحبه ها به تربیت نظری و روشن بینی معرفت شناختی محقق بستگی دارد. - به طور خاص:  - شناخت نظری و عملی مقدماتی فرایندهای ارتباط برهم کنشی میان افراد

 

روانشناسی اجتماعی). - آموزش عملی فنون مصاحبه (نگاه کنید به آنچه که در مرحله دوم درباره مصاحبه های اکتشافی نوشته شده است ).

 

پایان

 

تا سر مشاهده مستقیم

• علوم ارتباطات و رسانه
• 300 خبرنگار از کارلوس کی روش حمایت کردند
• دهکده جهانی، عصر ارتباط شفاهی، عصر ارتباط چاپی، عصر
• مطهری:دوستان به وجد آمده‌اند
• شماره اس ام اس های مهم و لازم کشور
• مقاله نویسی در مطبوعات (نقد سوژه)
• رسانه
• سخنان روحانی درباره آزادشدن فیس‌بوک و ماهواره
• روش های نوین تدریس
• دلیل توقیف روزنامه قانون!!