مطالعات فرهنگی و رسانه
رسانه رسانه
مطالعات فرهنگی و رسانه
رسانه رسانه
نظریه هژمونی
نظریه هژمونی (10 صفحه)
کتاب ماه علوم اجتماعی » دوره جدید، تیر 1388 - شماره 16 (صفحه 99)
نـظریه هژمونی
آنتونیو گرامشی
حبیب راثی تهرانی
چکیده
آنتونیو گرامشی در سال 1891 در ساردینای ایتالیا بـه دنـیا آمـد.وی در سال 1911 به دانشگاه تورین رفت و سرانجام در سال 1916 به فعالیت‌های سیاسی و روزنامه‌نگاری پرداخت.او یکی از بنیانگذاران حـزب کمونیست ایتالیا در سال 1921 بود.تا اینکه در سال 1926 به جرم مخالفت با موسولینی بـازداشت و روانه اردوگاه زندانیان سـیاسی شـد.سپس در سال 1927 به زندانی در میلان و از آنجا به رم منتقل گردید.وی به 20 سال زندان محکوم شده بود.پس از سپری شدن دو سال یعنی در سال 1929،به وی اجازه نوشتن دادند و او کتاب«یادداشت‌های زندان»خود را در این سال‌ها و در زنـدان نوشت. سرانجام در 28 آوریل 1937 گرامشی در 46 سالگی در زندان از دنیا رفت.بعد از آن کتاب‌هایش، مخفیانه برای چاپ به مسکو فرستاده شد.
آن‌چه در این مقاله بدان پرداخته شده حول دو موضوع مورد توجه گرامشی یعنی«جامعه‌مدنی» و«مـفهوم هـژمونی»است.که هریک بخش‌های گوناگونی از مطالعات سیاسی،فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی مانند احزاب،روشنفکران،مطالعات فرهنگی و غیره را به خود اختصاص می‌دهند.گرامشی نیز مانند بسیاری از نظریه‌پردازان هم عصر خود می‌کوشید تـا احـکام و استراتژی‌های مارکسیستی را اصلاح کند.وی جامعه‌ی مدنی را کلیتی پیچیده و پوینده از نهادها،روابط و تشکیلات می‌داست که بین دولت و ابزار قانونی آن از یک سو و زیربنای اقتصادی از سوی دیگر قرار دارد و از طرفی آن را در مقابل دولت قرار مـی‌داد.مـوضوع مهم دیگر مفهوم«هژمونی»است؛به بیان گرامشی،واقعیت هژمونی بر این فرض استوار است که طبقه‌ی حاکم باید به علائق و گرایش‌های گروه‌هایی که باید بر آنها مسلط شـود،تـوجه کـند و به یک موازنه‌ی منطقی بـا آنـها بـرسد.به عبارت دیگر گروه‌های رهبری‌کننده باید با دادن امتیازات اقتصادی و تجاری به هژمونی خود تداوم ببخشند.از نظر گرامشی،هژمونی به جامعه‌ی مـدنی و قـهر و سـلطه،به دولت مربوط می‌شود.همچنین گرامشی به بررسی نـقش روشـنفکران در جامعه‌ی مدنی و تحقق هژمونی پرداخته و چهار نوع روشنفکر را از هم متمایز کرده است.
دو هدف عمده‌ی گرامشی که در آثار به چـشم مـی‌خورد عـبارتند از:جدال با اقتصادگرایی و جبرگرایی مارکسیستی و نیز ارائه نظریه‌هایی درباره‌ی روبـنا که اهمیت و استقلال فرهنگ و ایدئولوژی را انکار نمی‌کند.